Βία ενάντια στις γυναίκες στην εργασία τους… Ας μιλήσουμε για αυτό!

Τα τελευταία χρόνια, οι μελέτες πάνω στις διεθνείς εργασιακές συνθήκες δείχνουν ότι ένας αυξανόμενος αριθμός προβλημάτων υγείας σχετιζόμενων με την εργασία δημιουργούνται εξαιτίας ψυχολογικών και όχι σωματικών αιτιών 1. Η ψυχολογική βία μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικές μορφές βίας όπως είναι η σεξουαλική παρενόχληση, ο εκφοβισμός (bullying) ή η ηθική παρενόχληση (mobbing).

Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες απειλούνται ιδιαιτέρως από τη βία στο χώρο ερ­γασίας. Συγκεκριμένα, μια μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση της Ζωής και της Εργασίας 2 fέδειξε ότι ανάμεσα στις 31 Ευρωπαϊκές χώρες υπό μελέτη, συμπεριλαμ­βανομένων των 27 Κρατών Μελών της Ε.Ε., οι εργαζόμενες γυναίκες είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον εκφοβισμό (bullying) στο χώρο εργασίας, σε σημαντικό βαθμό σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους. Η διαφορά είναι ακόμα μεγαλύτερη στην περίπτωση της σεξουαλικής παρενόχλησης όπου 3 φορές περισσότερες γυναίκες εργαζόμενες αναφέ­ρουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση τους τελευταίους 12 μήνες, σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό. Κατ’ αρχήν οι γυναίκες υπερεκπροσωπούνται σε πολλά επαγγέλματα «υψηλού-κινδύνου» όπως η διδασκαλία, η κοινωνική εργασία, η νοσηλευτική και άλλα επαγγέλματα υγείας, εργασία σε τράπεζες, κα­ταστήματα, ξενοδοχεία, εστιατόρια και εργοστάσια. Ο συνεχής διαχωρισμός των γυναικών σε δουλειές χαμηλής αμοιβής και κύρους (ενώ οι άνδρες επικρατούν σε δουλειές με μεγαλύ­τερες αποδοχές και κύρος και σε εποπτικές θέσεις) επίσης συνεισφέρει στο πρόβλημα. Τέλος, διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία συνδέονται με περιστατικά βίας και παρενόχλησης. Αυτοί περιλαμβάνουν τις δύσκολες συνθήκες εργασίας (υπερβολικός φόρτος εργασίας, γρήγοροι ρυθμοί δουλειάς κ.λ.π.), διάφορες παραμέτρους του πλαισίου εργασίας (μείωση μισθών, έλλειψη στήριξης από τους εργοδότες κ.λ.π.) και κάποια στοιχεία που συν­δέονται με την οργάνωση της εργασίας (διοικητικές μέθοδοι που ευνοούν τον ανταγωνισμό των εργαζομένων, κ.λ.π.)

Κρυμμένο Πρόβλημα

Στη σημερινές ανταγωνιστικές, παγκοσμιοποιημένες αγορές, οι παράγοντες που συνδέο­νται με τη βία στο χώρο εργασίας εμφανίζονται όλο και πιο συχνά. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι μεταξύ 40 και 90 τοις εκατό των ερωτηθεισών γυναικών έχουν υποστεί κάποια μορφή βίας ή παρενόχλησης κατά τη διάρκεια της εργασιακής τους ζωής 4. Παρ’ όλα αυτά, η βία και η παρενόχληση αποτελούν προβληματικές έννοιες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι προσπάθειες για τη συλλογή δεδομένων για τη μέτρηση του πλαι­σίου και του εύρους της βίας και της παρενόχλησης κατά των γυναικών εμποδίζονται από μια σειρά παραγόντων, που συμπεριλαμβάνουν, α) την επίδραση των κοινωνικών και των πολιτιστικών προτύπων στον καθορισμό του τι συνιστά βία, που εμποδίζει τη γενική συναί­νεση για έναν ενιαίο ορισμό της βίας κατά των γυναικών, και β) τις αλλαγές στα ποσοστά των καταγγελιών για κακοποίηση ανάλογα με τον ορισμό της βίας που χρησιμοποιείται, τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι ερωτήσεις, τον τύπο του πληθυσμού – στόχου, και το περιβάλλον στο οποίο γίνεται η συνέντευξη (απομονωμένο μέρος, οικείο κ.λ.π.) 5. Η βία και η παρενόχληση αποτελούν «κρυμμένα φαινόμενα» 6, τα οποία είναι δύσκολο να αντι­ληφθούμε. Ως αποτέλεσμα, πολλά σοβαρά περιστατικά βίας και παρενόχλησης μπορεί να μην αναφέρονται ή να μην αναγνωρίζονται.

Σε ατομικό επίπεδο, ο πόνος και ο εξευτελισμός που απορρέουν από τη βία και την παρε­νόχληση συνήθως οδηγούν στην έλλειψη κινήτρων, στην απώλεια της αυτοπεποίθησης και στη μειωμένη αυτοεκτίμηση, στο θυμό και την κατάθλιψη, στο άγχος και την ευερεθιστότητα των εμπλεκομένων γυναικών. Όπως συμβαίνει και με το άγχος, αυτά τα συμπτώματα είναι πιθανόν να εξελιχθούν σε σωματική νόσο, ψυχικές διαταραχές, κατάχρηση καπνού, αλκοόλ και ναρκωτικών. Μπορεί να κορυφωθούν με την εμφάνιση εργασιακών ατυχημάτων, ανικανότητα για εργασία, ακόμα και με την αυτοκτονία.

Στο χώρο εργασίας, η βία προκαλεί άμεση και συχνά μακροπρόθεσμη ρήξη στις διαπρο­σωπικές σχέσεις, την οργάνωση της εργασίας και το γενικότερο περιβάλλον εργασίας. Οι εργοδότες βαρύνονται με το άμεσο κόστος της χαμένης εργασίας και των βελτιωμένων μέτρων ασφάλειας. Μπορεί επίσης να βαρύνονται με τα έμμεσα κόστη της μειωμένης αποδοτικότητας και παραγωγικότητας, τη μείωση της ποιότητας των προϊόντων, την απώλεια της εταιρικής εικόνας και τη μείωση του αριθμού των πελατών.

Στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου, τα κόστη της βίας περιλαμβάνουν τον τομέα της Υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, και τα μακροπρόθεσμα κόστη αποκατάστασης για την ενσωμάτωση των γυναικών θυμάτων, τα κόστη που συνδέονται με την ανεργία και την επανεκπαίδευση των γυναικών που χάνουν την δουλειά τους σαν αποτέλεσμα αυτής της βίας, και τα κόστη αναπηρίας και ανικανότητας όταν οι ικανότητες των γυναικών θυμάτων καταστρέφονται από τη βία στην εργασία 7.

Οι γυναίκες στο χώρο εργασίας

Σε πολλές χώρες ο γυναίκες αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Παρ’ όλα αυτά ένας πολύ σημαντικός αριθμός εργαζομένων γυναικών απασχολείται σε επι­σφαλείς θέσεις εργασίας, συχνά με μικρή ασφάλεια εργασίας, χαμηλούς μισθούς και δυσμενείς συνθήκες. Αυτό δεν περιορίζεται στο βιομηχανοποιημένο κόσμο, καθώς για πολλές γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες η εμπειρία της εργασίας είναι δυσάρεστη, με την κακομεταχείριση και τη σεξουαλική παρενόχληση να αποτελούν συνηθισμένα φαινόμενα που συχνά τρέφονται από πολιτιστικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ενώ ένας αυξανόμενος αριθμός γυναικών αποκτούν διοικητικές θέσεις, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα που συνδέονται με συμπεριφορές αποκλεισμού ή υποβάθμισης των γυναικών από άνδρες συναδέλφους που απειλούνται από αυτές. Η σεξουαλική παρενόχληση συχνά χρησιμοποιείται ως ένα εργαλείο γενικότερου ελέγχου των γυναικών και όχι αποκλειστικά των ανδρών για να «κρατήσουν τις γυναίκες στη θέση τους».

Το εύρος της σεξουαλικής παρενόχλησης, του εκφοβισμού και της ηθικής παρενόχλησης

Παρά το ενδιαφέρον κατά τα τελευταία έτη για τα θέματα σεξουαλικής παρενόχλησης, λίγες ακριβείς εμπειρικές μελέτες έχουν εκπονηθεί. Όπου αναφέρονται τέτοιες μελέτες 8 βασίζονται συχνά σε αυτο-επιλεγμένα δείγματα. Γενικά, υπάρχει έλλειψη εμπειρικών μελετών πάνω στη σεξουαλική παρενόχληση, γεγονός το οποίο επεκτείνεται στην περιοχή της φυλετικής παρενόχλησης. Φαίνεται πως οι γυναίκες διστάζουν να αναφέρουν τη σεξουαλική παρενό­χληση, ενδυναμώνοντας έτσι το θύτη και κρατώντας το στόχο σιωπηλό και υποτελή. Αυτός ο κύκλος κακοποίησης και σιωπής φαίνεται πως είναι το σκεπτικό πίσω από την έλλειψη εμπειρικών δεδομένων.

Σε μια μελέτη στις Η.Π.Α. 9 σε δείγμα 447 γυναικών εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα και 300 γυναικών εργαζομένων στα Πανεπιστήμια 40,9 % και 15 % αντιστοίχως θεωρούν την εμπειρία τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων 24 μηνών ως σεξουαλική παρενόχληση. Ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός αναφέρει έκθεση σε προσωπική σεξουαλική παρενόχληση, σε επαναλαμβανόμενη βάση.

Μελέτες που έχουν γίνει στη Μεγάλη Βρετανία δείχνουν ότι μεταξύ 16 % και 75 % έχουν υπο­στεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας με μεγαλύτερα ποσοστά στον πληθυσμό των φοιτητών 10.

Μια ευρεία Γερμανική μελέτη που ανέλαβε το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Εργασιακής Υγείας και Ασφάλειας έβγαλε το συμπέρασμα ότι περισσότερες από εννέα στις δέκα γυναίκες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στη δουλειά τους, κατά τη διάρκεια της εργασιακής τους ζωής.

Σε μια μελέτη σε γυναίκες εργαζόμενες στη Βουλγαρία, 10 % ανέφερε ότι δέχτηκαν ερωτήσεις σεξουαλικής φύσης κατά τη διάρκεια της συνέντευξης για την πρόσληψή τους.

Ένα σύνολο 15 % είχαν επίσης δεχθεί ανεπιθύμητη επαφή από συναδέλφους ή επόπτες. Σαν αποτέλεσμα της άρνησης τους στις προτάσεις αυτές, 33 % αναφέρουν ότι υπέστησαν αρνητικές συνέπειες 11.

Οι εργαζόμενοι κάτω των 33 ετών βρίσκονταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Στην ηλικιακή ομάδα 18-25, σχεδόν 50 % δέχθηκαν σχόλια σεξουαλικής φύσης.

Η ηθική παρενόχληση (mobbing) και η υποβολή ενός εργαζομένου σε ψυχολογική παρενό­χληση περιλαμβάνει δράσεις συνεχών αρνητικών σχολίων ή κριτικής, απομόνωσης, διάδοσης κουτσομπολιού ή εξευτελισμού των ατόμων στα οποία αναφέρονται 12.

Η ηθική παρενόχληση λαμβάνει χώρα σε περιβάλλοντα που συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Όπως και οι ιοί, απαιτεί τις κατάλληλες συνθήκες για να αναπτυχθεί. Αυτό συνήθως περιλαμβάνει χώρους εργασίας με ανεπαρκή διοίκηση χωρίς δεξιότητες για την επίλυση δι­αφορών και με έλλειψη αντίληψης σχετικά με την ηθική παρενόχληση και τις συνέπειές της. Ακόμα χειρότεροι είναι οι χώροι εργασίας όπου οι διοίκηση χρησιμοποιεί εσκεμμένα τακτικές ηθικής παρενόχλησης για να απομακρύνει προσωπικό, παρά τις καταστροφικές συνέπειες που προκαλεί. Αυτό το φαινόμενο επικρατεί κυρίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπου ο εργοδότης εκφοβίζει τον εργαζόμενο, ώστε να φύγει από τη δουλειά, αντί να τον απολύσει.

Ο εκφοβισμός (bullying) στο χώρο εργασίας αποτελεί επιθετική συμπεριφορά μέσω εκδι­κητικών, μνησίκακων, κακόβουλων ή εξευτελιστικών προσπαθειών για να υποβιβαστεί ένα άτομο ή μια ομάδα εργαζομένων. Τέτοιες επίμονες αρνητικές επιθέσεις πάνω στην προσωπική ή επαγγελματική απόδοση είναι συνήθως απρόβλεπτες, παράλογες και άδικες.

Τα άτομα που εκφοβίζουν μειώνουν συστηματικά το άτομο-στόχο τους, για να διαβρώσουν την όποια υποστήριξη αυτό αναζητήσει αργότερα. Τα άτομα αυτά δυσφημούν το στόχο στους άλλους: τους συναδέλφους, τη διοίκηση, τους εκπροσώπους των συνδικάτων, το τμήμα αν­θρωπίνου δυναμικού κλπ.

Η ηθική παρενόχληση αποτελεί την ευρύτερη εμπλοκή της ομάδας στον εκφοβισμό. Η διοί­κηση και τα συνδικάτα αποσύρουν την υποστήριξή τους και τελικά συμμετέχουν στην επί­θεση εναντίον του στόχου, με τον ίδιο ενθουσιασμό

του αρχικού εκφοβιστή. Οι συνάδελφοι φοβούμενοι για τον εαυτό τους κοιτάνε από την άλλη μεριά ή συμμετέχουν ενεργά. Η ομάδα τίθεται ενάντια στο άτομο.

Βία

Λεκτική βία – βρισιές, κατάρες, προσβολές ή χρήση υποτιμητικής γλώσσας.

Απειλητική συμπεριφορά – αυτή περιλαμβάνει χτυπήματα σε έπιπλα ή τοίχους, κούνημα της γροθιάς, πέταμα αντικειμένων, ή καταστροφή περιουσίας.

Σωματικές επιθέσεις – συμπεριλαμβανομένων σπρωξιμάτων, χτυπημάτων, κλωτσιών.

Η βία στην εργασία δεν πρέπει να συμβαίνει αναγκαστικά στο χώρο εργασίας. Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε εκδήλωση της εργασίας που μπορεί να γίνει εκτός τους χώρου εργα­σίας, όπως σε συνέδρια, κοινωνικές εκδηλώσεις και εμπορικές εκθέσεις, ή και εντελώς εκτός δουλειάς, όπως στην περίπτωση απειλητικών τηλεφωνημάτων.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία ενός χώρου εργασίας – όπως οι διαδικασίες που εφαρμόζονται και το στυλ αλληλεπίδρασης – που θέτουν τους εργαζόμενους σε μεγαλύτερο κίνδυνο βίας στο χώρο εργασίας. Αυτά τα στοιχεία μπορεί να περιλαμβάνουν:

Εργασία απευθείας με το κοινό..

Η διεξαγωγή επιθεωρήσεων ή επιβολής καθηκόντων..

Η διαχείριση χρημάτων ή τιμαλφών και η συνταγογράφηση φαρμάκων..

Η παροχή υπηρεσιών, συμβουλών, εκπαίδευσης ή φροντίδα υγείας..

Η απευθείας συνεργασία με ασταθείς ανθρώπους..

Η εργασία σε μέρη όπου πωλείται ή σερβίρεται αλκοόλ. .

Η απευθείας εργασία με κοινότητες..

Η μοναχική εργασία ή η εργασία σε πολύ μικρές ομάδες ή απομονωμένες περιοχές..

Η εργασία κατά τη διάρκεια της νύχτας. .

Η εργασία σε περιόδους οργανωτικών ή πολιτικών αλλαγών ή αστάθειας.

Οι επιπτώσεις του εκφοβισμού και της παρενόχλησηςστην ψυχική υγεία

Έχει βρεθεί ότι η έκθεση στον εργασιακό εκφοβισμό ή/και στη σεξουαλική παρενόχληση

συνδέεται με τα ακόλουθα:

Άγχος.ƒ

Κατάθλιψη.ƒ

Επιθετικότητα.ƒ

Αϋπνία.ƒ

Μελαγχολία και απάθεια.ƒ

Γνωστικές επιπτώσεις όπως προβλήματα συγκέντρωσης.ƒ

Ανασφάλεια και έλλειψη πρωτοβουλιών.ƒ

Μείωση ικανοποίησης στην εργασία και δέσμευσης στον οργανισμό.ƒ

Επικίνδυνη συμπεριφορά και αυξημένη ροπή προς τα ατυχήματα.ƒ

Επιβλαβείς συνήθειες π.χ. αύξηση καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ.ƒ

Κακή διατροφή.ƒ

Έλλειψη συγκέντρωσης και μείωση της αυτοπεποίθησης.ƒ

Προσωπική απόσυρση, που συχνά οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση.ƒ

Αρνητικές επιπτώσεις στην οικογενειακή και ιδιωτική ζωή.ƒ

Ανυπόφορη πίεση στις σχέσεις.ƒ

Μετατραυματική Διαταραχή Στρες

Συχνά, η ηθική παρενόχληση σηματοδοτεί το τέλος της καριέρας, του γάμου, της υγεία και της

ζωντάνιας του θύματος. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις εκφοβισμού, τα θύματα έχουν διαγνωστεί με μετατραυματικό στρες/ μετατραυματική νεύρωση… Σε μια Νορβηγική μελέτη που συνέκρινε θύματα σοβαρών περιπτώσεων εκφοβισμού και άτομα που είχαν υποστεί δραματικές καταστρο­φές 14, ένα μεγάλο ποσοστό των θυμάτων εκφοβισμού φάνηκε να υποφέρουν από συμπτώματα με­τατραυματικού στρες σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτούς που είχαν βιώσει καταστροφές. Σύμφωνα με τους συγγραφείς αυτής της μελέτης, τα μεγάλα επίπεδα άγχους που είχαν πολλά από τα θύμα­τα του εκφοβισμού μπορούν να εξηγηθούν από την κατάρρευση των προηγούμενων υποθέσεων για τον κόσμο και τον εαυτό τους. Όπως συμβαίνει με τον εκφοβισμό, η σεξουαλική παρενόχληση έχει πρόσφατα συνδεθεί με το μετατραυματικό στρες/ μετατραυματική νεύρωση 15.

16 Einarsen,

Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι ένας σημαντικός αριθμός αυτοκτονιών έχουν τις ρίζες τους στον εργασιακό εκφοβισμό. Δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να αποδεικνύουν αυτούς τους ισχυ­ρισμούς και επιπλέον οι άνθρωποι σπάνια αυτοκτονούν για μόνο ένα λόγο. Το γεγονός ότι σε μια ευρεία Νορβηγική μελέτη μέχρι 40 % 16 των στόχων εκφοβισμού αναφέρει ότι έχουν σκεφτεί την αυτοκτονία, δείχνει τη σοβαρότητα των επιπτώσεων για τα θύματα του εκφοβισμού.

Τα άτομα που μπορεί να αποφασίσουν να φύγουν ή απολύονται από έναν οργανισμό εξαιτίας της δοκιμασίας τους, μπορεί να μην μπορέσουν ή να μη θελήσουν να βρουν νέα εργασία 17. Ένας αριθμός των πιο σοβαρά προσβεβλημένων ατόμων δεν επιστρέφουν ποτέ στην εργα­σία τους μετά από μακρά απουσία. Σε μερικές περιπτώσεις η επιστροφή τους εμποδίζεται από την κατάσταση της υγείας τους. Σε άλλες περιπτώσεις η αυξανόμενη σοβαρότητα των συγκρούσεών τους, τους θέτει σε οξεία αντιπαράθεση με τον οργανισμό που εργάζονται, ο οποίος αποφασίζει να λήξει τη συνεργασία 18. Μακρές περίοδοι νομικής αντιδικίας φαίνεται να είναι μια αυξανόμενη τάση στις υποθέσεις εκφοβισμού. Σε ένα σημαντικό αριθμό περιπτώ­σεων, τα άτομα-στόχοι του εκφοβισμού των οποίων οι συμβάσεις τερματίστηκαν εξαιτίας της αντιδικίας, αδυνατούν να βρουν νέα εργασία. Σε κάθε περίπτωση, η βία κατά των γυναικών στο χώρο εργασίας είναι πιθανό να έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία, οδηγώντας σε πιθανή μακροχρόνια ανεργία και εν τέλει στη φτώχεια και στον κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό το αποτέλεσμα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες όχι μόνο για τη γυναίκα, αλλά και για την ευρύτερη κοινωνία. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρώιμη παρέμβαση.

Έξι περιπτώσεις που παρουσιάστηκαν σε βρετανικά δικαστήρια τόνισαν ότι η ευθύνη για τον ψυχολογικό τραυματισμό που προκαλεί το στρες στην εργασία δεν διαφέρει από την ευθύνη για το σωματικό τραυματισμό.

Καταπολεμώντας τις Συμπεριφορές

Ο δρόμος για την καταπολέμηση των πατριαρχικών συμπεριφορών θα είναι μακρύς και δύ­σβατος… Πολύ συχνά οι γυναίκες συνοφρυώνονται στη σκέψη ότι οι άλλοι τις θεωρούν φεμι­νίστριες, αλλά είναι εξαιτίας των ακτιβιστών φεμινιστριών που οι γυναίκες απολαμβάνουν τις ελευθερίες τους σήμερα. Παρ’όλα αυτά η ανισότητα επικρατεί σήμερα σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις και γίνεται ιδιαιτέρως εμφανής στο χώρο εργασίας…, οι γυναίκες υποεκπροσω­πούνται στις καλύτερες θέσεις εργασίας, το χάσμα στις αμοιβές παραμένει και οι ευκαιρίες για τις γυναίκες στον ολοένα μεταβαλλόμενο εργασιακό χώρο περιορίζονται, καθώς οι γυ­ναίκες αναλαμβάνουν το μεγαλύτερο κομμάτι της φροντίδας. Τα ισότιμα δικαιώματα ψήφου δεν έχουν μετατραπεί σε ισοτιμία των φύλων. Στο χώρο εργασίας, οι γυναίκες παραμένουν συγκεντρωμένες στα χαμηλότερα από πλευράς αμοιβής επαγγέλματα και εξακολουθούν να υφίστανται διακρίσεις.

Οι πολλαπλοί κοινωνικοί ρόλοι που αναλαμβάνουν θέτουν τις γυναίκες σε μεγαλύτερο κίνδυ­νο, από άλλα μέλη της κοινότητας, στο να νοσήσουν ψυχικά. Οι γυναίκες αναλαμβάνουν το βάρος της ευθύνης που συνδέεται με το να είναι μητέρες, σύζυγοι και φροντιστές των άλλων, χωρίς να λαμβάνουν οικονομική αποζημίωση για αυτή τη δουλειά. Όλο και περισσότερο οι γυναίκες γίνονται καίριο κομμάτι του εργατικού δυναμικού και οι γυναίκες αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος, σε ένα ποσοστό μεταξύ του ενός τετάρτου και ενός τρίτου των νοι­κοκυριών (Π.Ο.Υ., 1995). Εκτός από τις πολλές πιέσεις που δέχονται οι γυναίκες, πρέπει να αντιμετωπίσουν σημαντικές διακρίσεις με βάση το φύλο και ως συνεπακόλουθο τη φτώχεια, την πείνα, την κακή διατροφή και τον υπερβολικό φόρτο εργασίας.

Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζει τους ρόλους των δύο φύλων στην κοινωνία και επιδει­νώνεται από την έλλειψη ευκαιριών στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση, οδηγώντας σε χαμηλότερα εισοδήματα στην εργασία και σε υψηλότερα επίπεδα φτώχειας κατά τη συντα­ξιοδότηση ανάμεσα στις γυναίκες.

Πρέπει να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση των γυναικών για την εύρεση ασφαλούς εργασίας, ενθαρρύνοντας παράλληλα τους άνδρες μέσω συγκεκριμένων παροχών – όπως τη δημιουργία ενός ικανού αριθμού υπηρεσιών για τη φύλαξη των παιδιών και την προώθηση ευκαιριών για εργασία με ευέλικτο ωράριο ή για εργασία στο σπίτι - να μοιραστούν την ευθύνη για την ανα­τροφή των παιδιών. Το να διευκολύνουμε τους άνδρες και τις γυναίκες στο να συμφιλιώσουν την επαγγελματική και την οικογενειακή τους ζωή ισότιμα, αποτελεί ένα θετικό βήμα για την επίτευξη της ισότητας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εκπαίδευσης στα σχολεία και

στις κοινότητες, δίνοντας έμφαση στην κοινωνική συνείδηση και στην κοινωνία των πολιτών. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί σε κοινωνικά εκπαιδευτικά μαθήματα, με στόχο την προ­ετοιμασία αγοριών και κοριτσιών για τους ρόλους τους ως φροντιστές και υποστηρικτές των μελών της οικογένειας καθώς και των αναπήρων και των αρρώστων, και στην ενημέρωση των παιδιών για τις ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης

Αναγνωρίζετε τη σεξουαλική παρενόχληση;

Οι περισσότερες γυναίκες δεν αναγνωρίζουν ακόμα και οι ίδιες τη σεξουαλική παρενόχληση ή την αντιμετωπίζουν ως ασήμαντη ρουτίνα. Αυτό έχει λειτουργήσει ως εσωτερικός αμυντικός μηχανισμός. Το να αγνοούμε τις προσβλητικές συμπεριφορές ή να αρνούμαστε την ύπαρξή τους, είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες αντιμετωπίζουν τη σεξουαλική παρενόχληση.

Στο βιβλίο «Κάνε Πίσω! Πώς να Αντιμετωπιστεί και να Σταματήσει η Σεξουαλική Παρενόχλη­ση και οι παρενοχλούντες» (‘Back Off! How to Confront and Stop Sexual Harassment and Harassers’) η συγγραφέας Martha Langelan   προτείνει τη λήψη των ακόλουθων μέτρων:

Αναρωτήσου τα ακόλουθα:

Συμφωνώ με αυτή τη συμπεριφορά..

Αυτή η συμπεριφορά με κάνει να νιώθω άβολα..

Αυτή η συμπεριφορά παραβιάζει την αξιοπρέπειά μου ως άτομο..

Παραβιάζει το δικαίωμά μου να εργαστώ με αξιοπρέπεια σε ένα ασφαλές εργασιακό .περιβάλλον.

Αντιμετωπίστε ευθέως όποιον σας παρενοχλεί

Κάντε το απρόσμενο: Ονομάστε τη συμπεριφορά. Οτιδήποτε μόλις έκανε πείτε το και .γίνετε συγκεκριμένοι.

Κάντε αυτόν που σας παρενοχλεί υπεύθυνο για τις πράξεις του. Μη βρίσκετε δικαιολογίες .για αυτόν και μην προσποιείστε ότι δε συνέβη τίποτα. Αναλάβετε δράση για το περιστα­τικό και πείτε στους άλλους τι έκανε. 

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ – Η απομόνωση προστατεύει όσους σας παρενοχλούν, ενώ αυτοί αποδυ­ναμώνονται από τη δημοσιοποίηση των πράξεών τους (visibility)

Κάντε τίμιες και άμεσες δηλώσεις. ƒ

Να είστε σοβαροί, άμεσοι και να μιλάτε απερίφραστα.ƒ

Απαιτείστε να σταματήσει η παρενόχληση.ƒ

Ξεκαθαρίστε ότι όλες οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να είναι ελεύθερες από τη σεξου­αλική παρενόχληση.

Ακολουθείστε το σχέδιο σας. Μην απαντάτε στις δικαιολογίες αυτού που σας παρενό­χλησε ή σε παραπλανητικές τακτικές.

Η συμπεριφορά του είναι το θέμα. Πείτε αυτό που έχετε να πείτε και επαναλάβετέ το εάν επιμένει.

Ενδυναμώστε τα επιχειρήματά σας με δυνατή γλώσσα του σώματος, που να αποπνέει αυτοε­κτίμηση: βλεμματική επαφή, ψηλά το κεφάλι, πίσω οι ώμοι με δυνατή και σοβαρή στάση.

Ανταποκριθείτε στο κατάλληλο επίπεδο. Χρησιμοποιείστε ένα συνδυασμό λεκτικών και ƒσωματικών αντιδράσεων στη σωματική παρενόχληση. 

ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

 Κρατείστε Στοιχεία

Το να κρατάτε στοιχεία σχετικά με την παρενόχληση είναι σημαντικό, για χρήση ως απο­δεικτικών σε περίπτωση μιας δίκης ή μιας καταγγελίας. Θα πρέπει να φωτογραφίζετε ή να κρατάτε αντίγραφα του προσβλητικού υλικού στο χώρο εργασίας. Κρατήστε ένα ημερο­λόγιο με αναλυτικές πληροφορίες για τις περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Σημει­ώστε τις ημερομηνίες, τους διαλόγους, τη συχνότητα των προσβλητικών αντιπαραθέσεων, κ.λ.π. Αποκτείστε αντίγραφα του αρχείου της δουλειάς σας (συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων της προόδου σας) και κρατήστε αντίγραφα στο σπίτι σας.

Άλλα έγγραφα που θα πρέπει να έχετε: Είναι σημαντικό να αποκτήσετε έναν εταιρικό κανονισμό λειτουργίας και διαδικασιών. Οι καταγεγραμμένες εταιρικές πολιτικές πάνω στην παρενόχληση, τη διάκριση, τις αξιολογήσεις της απόδοσης, τη διακοπή της συνερ­γασίας, των σχεδίων θετικών δράσεων, μπορεί να είναι πολύ σημαντικά ώστε να φανεί το κατά πόσο συνάδουν οι επίσημες πολιτικές με τις πράξεις τους. Οι εταιρικές εφημερίδες, οι ετήσιες αναφορές, οι φωτογραφίες της ανώτατης διοίκησης, τα πόστερ, οι αναγνωρί­σεις της εταιρίας και οι εταιρικές μελέτες είναι σημαντικές για να δείξουν το κατά πόσο το περιβάλλον είναι εχθρικό προς τις γυναίκες.

Μαζέψτε όλα τα επαινετικά γράμματα, τα βραβεία, τα ευχαριστήρια και ο,τιδήποτε δεί­χνει τη θετική απόδοση στην εργασία σας. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε έγγραφα όπου οι ανώτεροί σας σας επαινούν για την εργασία σας.

➜ Θέτετε τα δικά σας όρια

Πείτε ΟΧΙ καθαρά και με έμφαση όταν σας ζητάνε να πάτε σε μέρη, να κάνετε πράγματα, να απαντήσετε σε ερωτήματα και να εμπλακείτε σε καταστάσεις που σας κάνουν να νιώθετε άβολα. Μην ανησυχείτε για το αν προσβάλετε το άλλο άτομο ή αν πληγώνεται ο εγωισμός του. Φροντίστε πρώτα τον εαυτό σας.

➜ Βρείτε έναν μάρτυρα της συμπεριφοράς

Ενημερώστε έναν έμπιστο συνάδελφο και προσπαθήστε να διασφαλίσετε ότι είναι αυτό­πτης ή αυτήκοος μάρτυρας σε κάποια κατάσταση όπου παρενοχλείστε σεξουαλικά. Αυτό θα είναι χρήσιμο εάν αργότερα αποφασίσετε να υποβάλετε μια επίσημη διαμαρτυρία. Στείλτε ένα αντίγραφο των πολιτικών/κανόνων για τη σεξουαλική παρενόχληση στο άτομο που σας παρενοχλεί. Εάν ο χώρος εργασίας σας εφαρμόζει ήδη πολιτικές κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης ή οι κανόνες συμπεριφοράς του φορέα σας απαγορεύουν τη σεξουαλική παρενόχληση, στείλτε ένα αντίγραφο των πολιτικών ή του κώδικα συμπεριφοράς στο άτομο που σας παρενοχλεί υπογραμμίζοντας τα σχετικά εδάφια.

➜ Λάβετε ιατρική γνωμάτευση

Εάν σας έχουν βιάσει ή επιτεθεί σωματικά, κάντε έναν ιατρικό έλεγχο και λάβετε μια ιατρική έκθεση. Αυτό είναι σημαντικό σε περίπτωση που αποφασίσετε να κινηθείτε νομικά

Κάντε την ΑΡΧΗ για να σταματήσει η βία κατά των γυναικών στην εργασία

ΜΙΛΗΣΤΕ ανοιχτά, ΜΙΛΗΣΤΕ δυνατά: Το να μιλήσετε σχετικά με τη σεξουαλική παρε­νόχληση αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την καταπολέμησή της. Καθώς μιλάτε, το πρόβλημα γίνεται εμφανές, η ύπαρξή του αναγνωρίζεται και αυτό οδηγεί στην ανάληψη αποτελεσματικών μέτρων για την καταπολέμησή του. Το να μιλάτε για τη σεξουαλική παρε­νόχληση δίνει την ευκαιρία να ξεκαθαριστεί η έννοια και βοηθάει στο να αλλάξει η στάση των ανθρώπων απέναντι σε αυτό το ζήτημα.

ΠΕΙΤΕ το σε κάποιον: Με το να είστε σιωπηλή ή «γενναία» (σηκώνοντας το βάρος μόνη σας), αφήνετε τη σεξουαλική παρενόχληση να συνεχίζεται. Μιλήστε με άλλους συναδέλφους, μπο­ρεί να μην είστε μόνο εσείς που κάποιο συγκεκριμένο άτομο παρενόχλησε. Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας και μην καθυστερείτε.

Να έχετε ΕΠΙΓΝΩΣΗ καταστάσεων και ανθρώπων που μπορεί να σας βλάψουν και εμπι­στευτείτε το ένστικτό σας για πιθανούς κινδύνους: Μην αγνοείτε τις προειδοποιήσεις των άλλων για συγκεκριμένα άτομα ή κοινωνικές καταστάσεις. Αναγνωρίστε το ενδιαφέρον τους για εσάς και τον εαυτό τους.

ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ τη σεξουαλική παρενόχληση στο αρμόδιο πρόσωπο στον οργανισμό και ΚΑΤΑΓΡΑΨΤΕ τα γεγονότα: Διερευνήστε τις διαφορετικές διεξόδους που διαθέτετε και αν χρειαστεί κάντε μια επίσημη αναφορά. Εάν δεν υπάρχουν ήδη, διασφαλίστε ότι ο εργοδότης σας εφαρμόζει πολιτικές κατά των διακρίσεων και κάνει ό,τι είναι απαραίτητο στο πλαίσιο αυτών των πολιτικών. Παρακολουθείστε τι συμβαίνει και καταγράψτε το σε ένα ημερολόγιο, κρατώντας γράμματα ή σημειώσεις ή άλλα σχετικά έγγραφα. Καταγράψτε ημερομηνίες, ώρες, μέρη και μια αναφορά του τι συνέβη. Γράψτε τα ονόματα των μαρτύρων.

Όπως με τις στρατηγικές αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης, το ίδιο ισχύει με τον εκφοβισμό και την ηθική παρενόχληση. Για να επαναλάβετε τις στρατηγικές ακολουθείστε αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες που έχει εκδώσει το Ίδρυμα Andrea Adams

ΑΠΕΥΘΥΝΘΕΙΤΕ σε κάποια ένωση: Εάν είστε μέλος κάποιας ένωσης εργαζομένων, μιλήστε στον εκπρόσωπο της ένωσής σας.

1. Μάθετε εάν ο εργοδότης σας εφαρμόζει πολιτικές και διαδικασίες για την παρενόχληση και τον εκφοβισμό και αποκτείστε ένα αντίγραφο.

2. Να έχετε ψυχραιμία και σταθερότητα και να μην αφήνετε τον εαυτό σας να γίνει στόχος.

3. Μην απομονώνεστε. Ψάξτε για άμεση υποστήριξη και συμβουλές.

4. Κρατήστε ένα αρχείο όλων των περιστατικών που σας βασανίζουν ή που σας υποβιβάζουν – καταγράψτε τις ημερομηνίες και τα συναισθήματά σας μετά από κάθε συμβάν μαζί με τις απαντήσεις σας.

5. Προσπαθήστε να έχετε μάρτυρες των περιστατικών εκφοβισμού, αποφεύγοντας κατα­στάσεις που είστε μόνοι σας με τον εκφοβιστή.

6. Μην αναλάβετε δράση μόνοι σας. Κλείστε ένα ραντεβού με τον σύμβουλο παρενόχλησης της εταιρίας σας και αναζητήστε την καθοδήγηση και την υποστήριξή του.

7. Μιλήστε σε συναδέλφους και δείτε εάν έχουν την ίδια μεταχείριση με εσάς.

8. FΑκολουθείστε τις διαδικασίες παραπόνων της εταιρίας μαζί με την υποστήριξη του Συμ­βούλου Κακοποίησης και στελέχη του Γραφείου Προσωπικού και των Εργατικών Ενώσεων (όπου, βέβαια αυτές οι υπηρεσίες υφίστανται).

9. Προσπαθήστε να κρατήσετε την αναφορά σας όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική γίνεται. Έτσι δε θα κατηγορηθείτε ότι κάνατε ένα παράπονο λόγω κακεντρέχειας ή φιλοδοξίας.

10. Κλείστε ένα ραντεβού με το γιατρό σας και πείτε του τι σας συμβαίνει στη δουλειά. Ακο­λουθείστε τις ιατρικές συμβουλές και εάν χρειαστεί πάρτε μια άδεια.

11. Εάν υπάρχει υπηρεσία συμβουλευτικής υποστήριξη διαθέσιμη, κλείστε εγκαίρως ένα ρα­ντεβού να μιλήσετε για την εμπειρία σας.

12. Μιλήστε σε φίλους και οικογένεια για συναισθηματική υποστήριξη.

Εργασιακές ομάδες που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο εργασιακής βίας από άλλες:

Εργαζόμενοι στο χώρο της καθαριότητας και σε συνεργεία καθαρισμού, οικιακοί βοηθοί..

Αλλοδαποί εργαζόμενοι..

Εργαζόμενοι στον τομέα της Υγείας και σε κοινωνικές υπηρεσίες..

Εργαζόμενοι με συμβάσεις περιορισμένου χρόνου..

Εργαζόμενοι στον τομέα λιανικής πωλήσεως ή σε μικρές επιχειρήσεις..

    Εκπαιδευτικοί..

1. Οι Αρχές και οι Υπηρεσίες της Πολιτείας

➜ Συμβουλευτικά Κέντρα για τη βία κατά των γυναικών, Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Διεύθυνση: Κέντρο Αθήνας: Νίκης 11, Σύνταγμα, 105 57, Αθήνα

Τηλέφωνο: Κέντρο Αθήνας: 210-3317305-6

Διεύθυνση: Κέντρο Πειραιά: Αλκιβιάδου 76, 185 32, Πειραιάς

Τηλέφωνο: Κέντρο Πειραιά: 210-4112091, 4129386. Φαξ: 210-4129101

Ιστοσελίδα: www.isotita.gr

Ηλεκτρονική διεύθυνση: Κέντρο Αθήνας: isotita4@otenet.gr,

Κέντρο Πειραιά: isal76pi@otenet.gr